Stress!

Stress, we kennen het allemaal. Ook horen we vaak genoeg, je moet er voor zorgen dat je stress niveau naar beneden gaat of dat je minder stress hebt in je leven.. Maar hoe moet dit dan? Tja, dat is geen makkelijke opgave. Gelukkig ook geen onmogelijke.

In 1994 introduceerde Dr. Porges de polyvagal theory. Hiermee kwam de verklaring hoe stress werkt in je lijf, en wat voor invloed je zenuwstelsel daar op heeft. En dit zenuwstelsel is hierbij leidend en misschien ook wel lijdend.

De Polyvagaal theorie is het resultaat van jarenlang onderzoek van Dr Stephen Porges naar één zenuw, de Nervus Vagus. De Nervus Vagus is één van de 12 zenuwen die in je hersenstam begint. Vagus komt van het latijnse woord voor zwerven en dat is wat deze zenuw doet: Deze zenuw waaiert vanuit de hersenstam uit naar beneden, je hart en al je organen, en naar de voorkant naar o.a. je gezichtsspieren.

Ons zenuwstelsel bestaat uit 3 verschillende staten. en heeft een belangrijke taak: ons veilig houden en zo zorgen voor overleving.  Onze fijnste staat: de staat van rust, ontspanning en verbinding met onszelf en anderen. Dit is de staat van een rustige ademhaling, een rustige hartslag en in het hier en nu zijn, het gevoel van lekker op de bank wegkruipen en je fijn voelen. Ontstaat er dan een dreiging, dan moeten we in actie komen om deze dreiging te elimineren en zo weer terug te kunnen keren naar staat 1.

We komen dan in staat 2, de actiemodus, oftewel, de vlucht of vechtmodus. Deze heeft veel verschillende intensiteiten, het kan variëren tussen krabben op een plek waar er jeuk is tot vechten met een ander persoon. Is de actie voldoende om de stress te elimineren dan keren we dus weer terug naar de eerste staat.

Maar dan is er nog een derde staat. Mocht het nu niet lukken om de stress te elimineren of is de stress langdurig en niet vatbaar doordat het bijvoorbeeld veroorzaakt wordt door gedachten en overtuigingen (je zit rustig op de bank maar je vindt eigenlijk dat je nog een heleboel moet voordat je mag ontspannen van jezelf bijvoorbeeld) dan wordt er ingegrepen door je zenuwstelsel. Deze detecteert dat er nog gevaar is (gevaar als in een stressprikkel qua hoge ademhaling, hartslag, enz.) en ervaart dit als bedreigend voor je lijf. Je wil immers niet te lang in staat 2 blijven aangezien je daar o.a. adrenaline en cortisol aanmaak en dit op lange termijn schade oplevert aan o.a. je hart. Hierdoor schakelt je zenuwstelsel over naar staat 3, de staat van disconnectie en rust. Die rust klinkt goed, maar is misleidend. Je systeem gaat namelijk in overleven modus en hierbij gaat het meeste van je bloed naar alleen nog de belangrijkste elementen in je lijf om in leven te blijven. Dit zijn je belangrijke organen en belangrijke delen van je hersenen. Je wordt dan passief, je vertering gaat niet meer goed, je darmen worden niet helemaal meer goed doorbloed, en je bent niet meer goed in staat om beslissingen te nemen. Voelen wordt lastig, ook het inleven in anderen en je betrokken en geliefd voelen is nog heel moeilijk.

Dit is in het kort (en heel erg versimpeld) hoe je lijf omgaat met stress. Hierbij is het heel belangrijk hoe dit systeem is ontwikkeld bij jou als kind en in de rest van je leven. Bij sommigen is de eerste staat (de voorste tak van de nervus vagus) heel goed ontwikkeld en kunnen daardoor vaak goed omgaan met stress. Bij sommigen is dit minder het geval en blijven liever in staat 2, altijd onrustig, en kunnen moeilijk stilzitten. Bij anderen is de laatste staat juist vaak gebruikt en is dus hierbij de achterste tak van de nervus vagus vaker actief. Deze loopt ook langs de rug en kan hier ook bij overactiviteit spanning in de spieren veroorzaken.

Het goede nieuws is dat je je lichaam kan trainen om beter om te kunnen gaan met stress. Je kunt net als je spieren ook je zenuwen trainen, en door de voorste tak veel te stimuleren en te gebruiken zal deze net als een spier sterker worden. Meer weten over hoe je dit doet of geinteresseerd in het onderwerp? Neem contact op met Fysiotherapie Zuidwijk en vraag naar Jantien Wagenaar